Pemerengganan yang berkesan

Pemerengganan yang berkesan merupakan usaha untuk menghasilkan sebuah komposisi karangan yang mantap melalui binaan  perenggan-perenggan yang sempurna. Menurut Sullivan 1976, perenggan bermaksud gabungan ayat yang sempurna untuk menghuraikan sesuatu idea dan menjadi sebahagian daripada penulisan yang panjang. Manakala, menurut Spangler 1989, perenggan juga boleh dianggap sebagai sekumpulan ayat yang mengembangkan sesuatu idea mengenai sesuatu perkara dengan memberikan huraian khusus untuk menyokong dan menghuraikan idea tersebut.

Pemerengganan mempunyai fungsi tertentu kepada penulis mahupun kepada pembaca. Hal ini demikian kerana pemerengganan menjadi pandu arah kepada penulis untuk menghuraikan dan mengembangkan idea dengan bernas. Hal ini menunjukkan bahawa konsep pemerengganan dapat mengurangkan bebanan fikiran pengarang dalam menghasilkan rentetan dalam sesebuah karangan.

Selain itu, pemerengganan memainkan peranan tertentu untuk memudahkan pembaca membentuk pemahaman dengan pantas kerana pembaca akan berhadapan dengan satu idea di dalam setiap perenggan. Pengasingan idea-idea di dalam setiap pemerengganan melancarkan proses pembacaan dan memudahkan pembaca mengenal pasti  aspek-aspek penting di dalam pembacaan dan tanpa perenggan pembaca akan mengalami kesukaran untuk mengingati dan menetukan idea-idea serta keterangan-keterangan yang telah dibaca.  

Menurut Mandell 1978, lazimnya perenggan mempunyai tiga jenis, iaitu perenggan pengenalan, perenggan isi dan perenggan kesimpulan. Setiap jenis perenggan mempunyai binaan dan fungsi yang tersendiri. Oleh itu, pengarang seharusnya mempunyai pengetahuan berkaitan dengan aspek pemerengganan untuk memudahkan penulis menghasilkan sesebuah penulisan yang bersistematik dan menarik.

Perenggan ialah binaan bahasa yang terhasil daripada sekumpulan perkataan yang membina pelbagai jenis ayat untuk menyampaikan satu idea utama secara tuntas. Penulisan yang baik perlu mempunyai pemerengganan yang seimbang, ejaan dan tanda baca yang betul, struktur ayat yang pelbagai dan gramatis, penggunaan laras bahasa yang sesuai dan sebagainya. Terdapat empat jenis perenggan iaitu perenggan pengenalan, perenggan isi, perenggan penutup dan perenggan dialog. Karangan yang lengkap dan sempurna perlu mempunyai satu pengenalan lima isi dan satu penutup. Fungsi perenggan adalah memperkenalkan sesuatu yang penulis ingin ceritakan atau menerangkan di dalam penulisan kepada pembaca.

Perenggan pengenalan berfumgsi untuk mengenalkan tajuk kepada pembaca, menjelaskan tajuk dari segi makna atau tujuan, menegaskan pendirian atau pendapat penulis tentang isu yang terkandung dalam tajuk dan yang paling penting mampu merangsang minat, rasa ingin tahu dan emosi pembaca. Hal ini demikian kerana perenggan pengenalan yang baik akan memberikan satu keinginan kepada pembaca untuk mengetahui dengan lebih lanjut sesuatu penulisan itu. Perenggan pengenalan yang baik perlu mempunyai ayat pernyataan, ayat huraian, ayat rangsangan dan ayat pandu atau arah. Ayat pernyataan adalah ayat yang menyatakan pandangan penulis terhadap isu yang diperkatakan dengan menggunakan penegasan dan alasan. Selain itu, ayat huraian boleh menggunakan ayat jenis perbandingan, perumpamaan, faedah dan sebagainya. Seterusnya, ayat rangsangan ialah ayat yang merangsang pembaca sehingga membuatkan pembaca rasa ingin meneruskan pembacaan tentang penulisan tersebut. Aspek-aspek yang dapat merangsang pembaca ialah perkataan daripada kategori yang menghuraikan perasaan, penilaian, keadaan dan suasana. Contoh ayat rangsangan ialah “Memandu laju akan mempercepatkan jangka hayat manusia”. Ayat ransangan ini digunakan untuk menimbulkan rasa ingin tahu dalam diri pembaca dan boleh dilakukan dalam bentuk persoalan. Misalnya, “Bagaimanakah hal ini boleh terjadi dalam kalangan pelajar?”, “Siapakah yang bertanggungjawab dalam perkara ini selain ibu bapa?”. Akhir sekali ialah ayat pandu yang memberi bimbingan kepada pembaca untuk memahami isi tersirat perenggan tersebut. Ayat pandu bertujuan untuk memandu pembaca tentang hala tuju karangan dan mengandungi fakta yang tidak boleh direka. Keadaan ini akan memudahkan penulis memikirkan idea utama dan idea sokongan dengan menghuraikan tema sesebuah karangan. Ayat pandu atau arah ini boleh dinyatakan secara terus atau secara tersembunyi. Ayat pandu ini berfugsi untuk memandu penulis, mengelakkan penyelewengan, memudahkan penyemakan, memudahkan pembacaan dan memberitahu pembaca tentang kandungan sesebuah karangan.

Pemerengganan yang berkesan bagi binaan perenggan isi perlu mengandungi idea utama dan idea sokongan secara terperinci agar mudah menarik minat pembaca. Bukan itu sahaja, binaan perenggan isi juga merangkumi ayat huraian, ayat contoh, ayat sokongan dan ayat rumusan. Kedudukan perenggan isi ialah di pertengahan antara perenggan pendahuluan dan perenggan penutup. Setiap perenggan isi perlu mengfokuskan satu idea utama sahaja agar penulisan yang dihuraikan tidak lari daripada idea utama. Tujuannya untuk memudahkan proses penghuraian isi yang akan membentuk perenggan dan tidak terlalu membebankan untuk proses mengarang. Perenggan isi berfungsi untuk menyampaikan idea berkaitan tajuk kepada pembaca. Penulisan perenggan isi perlu jelas dan tidak berputar belit agar mudah difahami oleh pembaca. Struktur perenggan isi ialah ayat topik, ayat huraian, ayat contoh, ayat sokongan dan rumusan. Ayat topik ialah ayat yang memaparkan idea utama atau isi bagi perenggan tertentu. Tujuannya untuk memudahkan proses pembacaan dan akan menyebabkan pembaca berasa selesa untuk meneruskan pembacaan.  Ayat topik berada di awal perenggan untuk memudahkan proses mengarang serta mengurangkan beban berfikir ketika mengarang.  Ayat topik terbentuk daripada pernyataan isi atau idea dalam satu ayat yang gramatis. Oleh sebab itu, subjek dan prediket perlu dibina dengan sempurna bagi memastikan ayat tersebut berfungsi dengan berkesan. Di samping itu, ayat contoh juga perlu diselitkan dalam setiap perenggan ini. Hal ini demikian, untuk memperkukuhkan idea sokongan ataupun huraian yang telah kita simpulkan. Ayat contoh ini boleh berdasarkan fakta ataupun pengalaman penulis itu sendiri yang berkaitan dengan idea utama di setiap perenggan. Misalnya, ayat contoh jenis fakta ialah ‘kegawatan ekonomi menyebabkan harga barang kawalan seperti minyak, gula dan sebagainya meningkat’.

Perenggan penutup berfungsi untuk mengakhiri sesebuah penulisan dengan menghujahkan pandangan dan mampu meninggalkan kesan kepada pembaca. Selain itu, perenggan penutup perlu mempunyai nilai murni yang perlu diterapkan dalam diri pembaca. Perenggan penutup mengandungi ayat yang berfungsi sebagai amaran, harapan, penegasan, ringkasan, rumusan, imbasan, bandingan, ramalan, kesan dan cadangan. Ayat penegasan kadangkala perlu bagi menegaskan bahawa pentingnya sesuatu isu itu dibicarakan dalam penulisan. Hal ini demikian kerana pembaca akan merasakan bahawa diri mereka juga bertanggungjawab dalam isu yang diperkatakan dan akan cuba untuk memperbaiki diri. Seterusnya, pernyataan cadangan dalam perenggan penutup digunakan bagi tajuk atau jenis karangan yang mengemukakan persoalan. Pada perenggan ini, penulis akan memberikan jalan penyelesaian terhadap isi yang diperkatakan. Dengan kata lain, perenggan penutup merupakan perenggan yang dapat menyimpulkan keseluruhan pandangan, isi yang penulis ingin katakana kepada pembaca.

Kesimpulannya, setiap pengarang yang ingin mengarang penulisannya hendaklah mengetahui bahawa konsep pemerengganan perlu dipraktikan di dalam karangan kerana hal ini  jelas membuktikan bahawa dengan adanya konsep pemerengganan ianya memberi satu kebaikan kepada penulis itu sendiri mahupun kepada pembaca. Oleh hal demikian, penulis atau pengarang yang benar-benar mahir menggunakan konsep pemerengganan sudah semestinya akan dapat menghasilkan sebuah karangan yang mempunyai pemerengganan yang berkesan. 

Rujukan

Hashim Othman, Pentaksiran Karangan Bahasa Melayu, (2005), Universiti

Sains Malaysia.

Roselan Baki, Pengajaran dan Pembelajaran Penulisan Bahasa Melayu, (2003),

Karisma Publication Sdn Bhd.